Εισαγωγή

Οι περιφερειακές εκλογές της 7ης Νοεμβρίου θα διεξαχθούν εν μέσω οικονομικής κρίσης, εξουθένωσης των εργαζομένων και των πιο αδύναμων στρωμάτων, αυξανόμενης ανασφάλειας και ανεργίας, σοβαρών αρνητικών επιπτώσεων από τις ασκούμενες νεοφιλελεύθερες πολιτικές, θα αποτελέσουν κρίσιμο σημείο καμπής με έντονα τα πολιτικά και τα αυτοδιοικητικά χαρακτηριστικά.
Είναι οι πρώτες περιφερειακές εκλογές που διεξάγονται στη χώρα, μετά τη θεσμοθέτηση του “Καλλικράτη”, που για την κυβέρνηση αποτέλεσε τη μεγαλύτερη θεσμική διοικητική παρέμβαση της σύγχρονης Ελλάδας.
Όμως για μας ο “Καλλικράτης” δεν αποτελεί τη μεγάλη αυτοδιοικητική τομή που οραματιστήκαμε, ούτε τη ριζοσπαστική μεταρρύθμιση που καθιερώνει δομές περιφερειακής αποκέντρωσης με αυτοδιοίκηση και θεσμούς δημοκρατικής συμμετοχής των πολιτών στο πιο κοντινό προς τη ζωή τους επίπεδο. Το συγκεντρωτικό κράτος εξακολουθεί μέσα από τις επτά (7) Γενικές Διοικήσεις να είναι ασφυκτικά παρών, ενώ οι υπερεξουσίες του Περιφερειάρχη μαζί με τις κατά βάση γνωμοδοτικές αρμοδιότητες του περιφερειακού συμβουλίου, καθιστούν το θεσμό της αιρετής Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, αναγκαίο μεν, αλλά έωλο απέναντι στις απαιτήσεις χάραξης πολιτικών περιφερειακής αποκέντρωσης και ανάπτυξης.
Στόχος μας είναι η εκλογική αναμέτρηση να αποτελέσει πεδίο έντονης καταδίκης και αποδοκιμασίας της κυβερνητικής πολιτικής και του μνημονίου, καταδίκης των πολιτικών άνισης και ανεξέλεγκτης ανάπτυξης του νησιωτικού χώρου και ταυτόχρονα ευκαιρία ανάδειξης των οξυμένων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η πολυνησιακή μας περιφέρεια μέσα από τη σκοπιά διαμόρφωσης εναλλακτικού προγράμματος βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής μας.

Κοινή διαπίστωση είναι ότι οι κάτοικοι των νησιών μας, εκτός από τις επιπτώσεις της κρίσης, βιώνουν
• τις συνέπειες των πολιτικών που οδήγησαν στην άνιση ανάπτυξη, στην έλλειψη οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, στη συνέχιση της απομόνωσης και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης.
• την επιβουλή των μεγάλων κερδοσκοπικών συμφερόντων σε όλα τα επίπεδα (ενεργειακό, κατασκευαστικό, τουριστικό), όπου η νησιωτική γη αντιμετωπίζεται ως ευκαιρία κέρδους
• την εκχώρηση της δημόσιας περιουσίας, όπου κατά προτεραιότητα πωλούνται τα φιλέτα-ακίνητα των νησιών
Παρόλα αυτά, τα νησιά μας δεν προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες κέρδους για τους κατοίκους του. Ο κατακερματισμός του χώρου, η απόσταση τους από τις άλλες μεγάλες αγορές, το μεγάλο κόστος μεταφοράς των προϊόντων καθώς επίσης και η μικρή και περιορισμένη «εσωτερική αγορά» τους, δεν «ευνοεί τις επενδύσεις» και τα κάνει μη «ανταγωνιστικά». Οι κάτοικοι τους, διεσπαρμένοι σε μικρά και μεγάλα νησιά δεν αποτελούν μια κρίσιμη μάζα καταναλωτών που θα έκανε «ανταποδοτικές» μεγάλες επενδύσεις.
Για αυτό το λόγο, οι πολιτικές που όλα αυτά τα χρόνια ακολουθούν τα δύο μεγάλα κόμματα, δεν παίρνουν υπόψη τους τις ανάγκες των κατοίκων των νησιών και αντιστρατεύονται λογικές βιώσιμης ανάπτυξης. Αντίθετα κυριαρχούν λογικές απορρόφησης πόρων, χωρίς σχεδιασμό και προτεραιότητες, με γνώμονα την εξυπηρέτηση πελατειακών και ψηφοθηρικών επιδιώξεων, αλλά και μικροκομματικών - μικροτοπικών συμφερόντων.
Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου λόγω της ασυνέχειας της γεωγραφικής της έκτασης, παρουσιάζει μοναδική ιδιαιτερότητα μεταξύ των διακοσίων εξήντα έξη (266) περιφερειών των 27 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ βασικό χαρακτηριστικό της γεωγραφικής ιδιομορφίας της, αποτελεί η ύπαρξη 55 κατοικημένων νησιών, 24 ακατοίκητων και 178 βραχονησίδων, κατεσπαρμένων σε μία συνολική έκταση 79.332 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Ο περιφερειακός σχεδιασμός ως πρώτο στόχο θα έπρεπε να έχει την άρση των ανισοτήτων μεταξύ των νησιών της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, για τις οποίες θα έπρεπε να ληφθούν μέτρα άμβλυνσης του φαινομένου. Όμως, μετά από τρία ΚΠΣ και παρά τα δις ευρώ που κατευθύνθηκαν στο Ν. Αιγαίο, οι χρηματοδοτήσεις δεν μπόρεσαν να αντιστρέψουν αυτή την πραγματικότητα. Χωρίς να αμφισβητούμε ότι τις τελευταίες δύο δεκαετίες έγιναν έργα χρήσιμα και υποδομές, στα νησιά μας και ειδικότερα στα μικρότερα, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις σε κοινωνικές (παιδεία, υγεία, πρόνοια) και περιβαλλοντικές (διαχείριση απορριμμάτων και λυμάτων) υποδομές, ενώ πολλά λιμάνια είναι επικίνδυνα και ακατάλληλα για προσέγγιση σύγχρονων πλοίων, με ότι αυτό σημαίνει για την καθημερινή διαβίωση και την επικοινωνία των πολιτών.
Σήμερα διανύουμε τον 4ο χρόνο του ΕΣΠΑ και οι ρυθμοί απορρόφησης κινούνται σε απελπιστικά χαμηλά επίπεδα, ενώ οι ευθύνες των κυβερνήσεων αλλά και των τοπικών αρχών που μας οδήγησαν εκτός Στόχου I, με συνέπεια τη σοβαρή απώλεια πόρων, είναι τεράστιες. Ο άξονας “Χωρική Συνοχή και Συνεργασία” που αφορά στα μικρά νησιά παρουσιάζει μηδενική απορροφητικότητα και οι προοπτικές ενίσχυσης τους παρουσιάζεται το ίδιο αβέβαια, όσο και στο Γ΄ΚΠΣ.
Κατά κανόνα, το τυχαίο και το αυθαίρετο κυριαρχεί. Αυτός είναι και ο λόγος που το μοντέλο ανάπτυξης των νησιών, στηρίχτηκε κυρίως στον μαζικό τουρισμό και την εμπορευματοποίηση της γης και όχι στην ικανοποίηση των αναγκών των νησιωτών. Αυτό το μοντέλο, παρά τα κονδύλια που εισέρευσαν, οδήγησε σε κοινωνική και περιβαλλοντική υποβάθμιση. Για πολλά νησιά, η πληθυσμιακή συρρίκνωση και γήρανση, η εγκατάλειψη παραγωγικών δραστηριοτήτων, σημαντικών για τις τοπικές οικονομίες και κοινωνίες, η εποχιακή απασχόληση, έχουν σαν αποτέλεσμα, οι κάτοικοι τους να εξαρτώνται από το κέντρο, ακόμα και για την ικανοποίηση και των πιο στοιχειωδών αναγκών τους.
O κίνδυνος, μετά από δύο η τρείς γενιές σε πολλά από τα νησιά να μην υπάρχει παραγωγικό δυναμικό, δηλαδή ζωή, είναι σήμερα κάτι παραπάνω από υπαρκτός.
Οι κάτοικοι των νησιών μας, βιώνουν καθημερινά συνθήκες έντονης ανασφάλειας, γιατί βασικές κοινωνικές υπηρεσίες και αγαθά, όπως η υγεία, η μετακίνηση και μεταφορά, η ενέργεια, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός, όχι μόνο δεν ικανοποιούνται αλλά υποβαθμίζονται καθημερινά.
Ιδιαίτερα δύσκολη γίνεται καθημερινά η ζωή των πλέον ευάλωτων ομάδων του νησιώτικου πληθυσμού δηλαδή των γυναικών, της νεολαίας, των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα, των μεταναστών και των συνταξιούχων. Ειδικότερα η νεολαία που δεν βρίσκει εύκολα διεξόδους σε μια αγορά εργασίας που χαρακτηρίζεται από το μικρό μέγεθος τα εγκαταλείπει. Οι εργαζόμενοι στις χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις ασφυκτιούν ανάμεσα στους χαμηλούς μισθούς, την ανασφάλιστη (τις περισσότερες φορές) εργασία και την ακρίβεια που εξανεμίζει τα εισοδήματα τους. Δεν είναι τυχαίο ότι η ανεργία στο Ν. Αιγαίο παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια αυξανόμενους ρυθμούς και σημειώνει έναν από τους υψηλότερους δείκτες στη χώρα κατά τη χειμερινή περίοδο.
Η μέχρι σήμερα στρεβλή, ανορθολογική και ανεξέλεγκτη χωρίς όρια ανάπτυξη, άφησε πίσω της σοβαρές καταστροφικές συνέπειες στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Έβαλε υποθήκες για μια μη αναστρέψιμη πορεία, που θα οδηγήσει αργά ή γρήγορα στον οικονομικό μαρασμό.
Οι πόλεις του αιγαιοπελαγίτικου συμπλέγματος, αναπτύσσονται άναρχα, αναπαράγοντας ένα μοντέλο δόμησης και λειτουργίας που αντιγράφει τα πρότυπα των μεγαλουπόλεων δημιουργόντας ασφυκτικές συνθήκες ζωής και κίνησης στους κατοίκους τους. Η ενδοχώρα και τα χωριά μας ερημώνουν, ενώ με την υπερδόμηση (νόμιμη και αυθαίρετη), οι εκτός σχεδίου περιοχές μετατρέπονται από αγροτική γη σε οικόπεδα με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την πρωτογενή παραγωγή και το περιβάλλον. Η εμπορευματοποίηση των δημοσίων χώρων (πεζοδρομίων, παραλιών, πλατειών) καθώς επίσης και η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, επιβαρύνει τόσο τους κατοίκους, όσο και τους τουρίστες-επισκέπτες.
Η Νησιωτικότητα που έχει θεσμοθετηθεί τόσο από τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες, όσο και από το Ελληνικό Σύνταγμα, μέχρι σήμερα αποτελεί κενό γράμμα, διότι οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ δεν ενδιαφέρθηκαν να την μετουσιώσουν σε εξειδικευμένες πολιτικές στο νησιωτικό χώρο. Χρέος δικό μας και στοίχημα είναι να επεξεργαστούμε ολοκληρωμένες θέσεις για τη νησιωτική πολιτική, έτσι ώστε σε διάλογο με την Αυτοδιοίκηση και τους τοπικούς κοινωνικούς φορείς, να διαμορφωθεί η στρατηγική των πολιτικών και κοινωνικών αγώνων για μια βιώσιμη – αειφόρο ανάπτυξη σε όφελος των νησιών και του κοινωνικού συνόλου. Στα πλαίσια της στρατηγικής αυτής οφείλουμε να διεκδικήσουμε πρόσθετα κονδύλια για τις νησιωτικές πολιτικές.
Στις σημερινές συνθήκες της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης και του αυξανόμενου πλανητικού κινδύνου από τις κλιματικές αλλαγές, τα νησιά μας είναι τα πλέον ευάλωτα. Σε αυτές τις συνθήκες καθίσταται επιτακτικά επείγον να προτείνουμε ένα σχέδιο αντιμετώπισης των συνεπειών της κρίσης, που θα παίρνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες των νησιωτικών κοινωνιών. Από την άλλη αυτό το σχέδιο θα πρέπει να θέτει τις βάσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών μας.
Για μας, η ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών των νησιωτών, περνάει μέσα από τη βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών. Αυτή αποτελεί όρο επιβίωσης για τους νησιώτες, αφού όχι μόνο διασώζει, κατά το δυνατόν, τα μοναδικά συγκριτικά πλεονεκτήματα του αιγαιοπελαγίτικου χώρου, το περιβάλλον και τον πολιτισμό, αλλά ταυτόχρονα δίνει χώρο για ανάπτυξη κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων στους κατοίκους των νησιών, που ταιριάζουν με τις ιδιαιτερότητες και τις δυνατότητες τους. Όσο πιο γρήγορα αυτή η αλήθεια κατανοηθεί, τόσο πιο σταθερά και μακροπρόθεσμα θα διασφαλιστεί η ισορροπία και η ευημερία των τοπικών κοινωνιών.
Το μοντέλο που προτείνουμε, έρχεται σε σύγκρουση με τις κυρίαρχες επιλογές των πολιτικών που χρόνια ασκούνται σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο, έρχεται σε σύγκρουση με νοοτροπίες και συμφέροντα που μακροχρόνια έχουν εμπεδωθεί. Γι' αυτό οι αναπτυξιακές μας επιλογές δεν μπορούν να προχωρήσουν χωρίς αντιστάσεις, χωρίς συγκρούσεις, χωρίς την ενεργό και ουσιαστική συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και χωρίς ευρύτερες τοπικές κοινωνικές συμμαχίες. Που όχι μόνο θα αντιστέκονται αλλά, πολύ περισσότερο, θα διαμορφώνουν και θα προτάσσουν ένα άλλο μοντέλο για την πορεία των νησιών μας. Ένα άλλο μοντέλο για την ίδια τη ζωή μας.
Είναι σημαντικό ότι, παρά τις δυσκολίες, ολοένα και περισσότερα κοινωνικά στρώματα αντιστέκονται και διεκδικούν
• Αγρότες και κτηνοτρόφοι διεκδικούν το δικαίωμα να ζουν με αξιοπρέπεια στον τόπο τους. Να ζουν από την εργασία τους παράγοντας ασφαλή και υγιεινά τρόφιμα.
• Παραγωγοί και έμποροι διεκδικούν το δικαίωμα να ζουν, διατηρώντας την ποιότητα ζωής τους. Παράγουν ποιοτικά προϊόντα και υπηρεσίες. Με σεβασμό στο περιβάλλον και στον συνάνθρωπό τους.
• Εργαζόμενοι κινητοποιούνται δίνοντας το παρόν στην μάχη για την υπεράσπιση των κοινωνικών τους δικαιωμάτων.
• Γυναίκες οργανώνονται και διεκδικούν, με την δημιουργία συνεταιρισμών, το δικαίωμα της συντήρησης των οικογενειών τους και της συμμετοχής στην τοπική κοινωνία.
• Ομάδες πολιτών διεκδικούν το δικαίωμα στον πολιτισμό. Παράγουν οι ίδιες πολιτισμό.
• Ομάδες και συλλογικότητες υπερασπίζονται το περιβάλλον και διεκδικούν περισσότερους δημόσιους χώρους στις πόλεις και τα χωριά μας.
• Ομάδες συμπολιτών μας υπερασπίζονται έμπρακτα τους χιλιάδες οικονομικούς μετανάστες που φθάνουν στις ακτές μας
Αυτές οι πρωτοβουλίες πρέπει να πολλαπλασιαστούν και να μετατραπούν σε ένα τοπικό εναλλακτικό αναπτυξιακό σχέδιο που θα διεκδικεί, το δικαίωμα στο αυτονόητο: Να ζήσουμε στον τόπο που γεννηθήκαμε ή που επιλέξαμε.